Het begint een mooie traditie te worden om minimaal één keer per jaar neer te strijken in de landelijke Kerk-Avezaath bij Da Capo High End Audio, om samen met René Degens van Dimex Reference Audio Equipment naar Jeroen Tidström te luisteren. Naar twee Franse merken uit het leveringspakket van Dimex, dit keer: Kora en Diptyque. Twee merken in Frankrijk, op minder dan 100 km van elkaar, in Montauban en Toulouse.
Kora en Diptyque zijn voor ondergetekende bekende merken omdat ze door reviews van mij al in het nieuws waren op HIFI.NL, waaronder deze review van de Kora Audio TB140 versterker. Diptyque Audio brengt panel speakers, in de vorm van het nieuwste type DP107, in een kleinere ruimte, de DP77 is al klaar. Kora High Fidelity zorgt voor de versterking met een TB140 voor de kleine Diptyque en een TB200 voor het grote paneel. Met de toegevoegde bonus dat Diptyque Kora-versterkers gebruikt om de luidsprekers af te stemmen voor een optimaal resultaat. Noem het land Frankrijk en mijn hart gaat sneller kloppen, noem het woord audio en er komt nog meer adrenaline vrij. De combinatie met muziek is euforie.
De locatie is de twee luisterruimtes van Da Capo. De kleinere kamer heeft een laag plafond wat het lage uitzicht enigszins kan beïnvloeden. Door de luisterpositie naar de speakers te verschuiven wordt een te zware bas snel weggenomen. De grotere ruimte is speciaal ontworpen voor muziekweergave met de niet-parallelle wanden, het schuine plafond en de ruwe gemetselde wanden.
Bij Da Capo staat opvallend veel Audio Research apparatuur opgesteld, een merk dat goed combineert met Magnepan luidsprekers en dus ook met Diptyque panel speakers. Jeroen heeft elk Diptyque-model beschikbaar om naar te luisteren. Nu Audio Research als zelfstandig bedrijf weer op de markt is, zijn de betere componenten weer intern te vinden en staat het merk weer op een toppositie. Jeroen heeft plannen genoeg, dus binnenkort zijn Da Capo Arpeggio speakers klaar, Jeroen's eigen ontwikkeling met een rendement van 91dB bij 8 Ohm. Ook de stroomvoorziening van de luisterruimtes wordt aangepakt door nieuwe Belden-kabels in de tuin tussen het huis en de luisterruimtes in te graven.
Het Franse merk Diptyque erkent dat magnetostatische paneelluidsprekers soms een groter luisterplezier kunnen bieden dan de eeuwige conusmodellen. Sinds 2001 zijn Gilles Douziech en Eric Poix gefascineerd door een paneel in combinatie met een band-tweeter, een luidspreker die plat is, maar afstand nodig heeft van de achterwand. Elke Diptyque is een magnetostaat, een paneel waarin een folie is gespannen. Op de folie worden stroomgeleidende sporen aangebracht, het geheel hangt tussen magneten. Bij de Diptyque zijn dit bipolaire magneten voor een meer gecontroleerde en diepere basweergave. Door een wisselspanning aan te sluiten op de geleiders op de folie gaat de folie bewegen en geluid produceren. Het frame waarin de folie wordt gespannen, moet sterk zijn, mag niet buigen, maar mag ook niet te dik worden, wat ten koste gaat van de akoestische eigenschappen. Naast het diafragma is een ribbon-tweeter geïntegreerd. De luidsprekers staan op een elegante voet waardoor de kabels vrij in de ruimte kunnen hangen. Een verbetering ten opzichte van de vorige versies waar het slecht was om kersen te eten met dikke kabels.
In de hierboven afgebeelde DP77 vormt een membraan met een oppervlakte van 0,132 m2 de bas- en middentoonweergave, die kan worden gecombineerd met een 30 cm ribbon-tweeter. Het tweewegsysteem heeft een vrij laag rendement van 84dB en combineert dat met een impedantie van 6 Ohm. Een versterker van rond de 60 Watt is minimaal aan te raden. Met een afmeting van 770 x 470 x 20mm is de naamgeving deels verklaard, want DP77 staat voor 77cm. Met de mooie standaard weegt de DP77 nog steeds 18 kg, terwijl het paneel zelf slechts 2 cm dik is.
Elke Diptyque is verkrijgbaar in 160 verschillende RAL-kleuren en het raster voor de foliepanelen kan worden bedrukt als u van de Diptyque een kunstwerk wilt maken. Het Diptyque crossover-filter is een prestatie met minimaal verlies. Door het grote werkgebied van de speakers kan een helling van 6dB/octaaf voldoende zijn bij een crossover frequentie van 1600Hz. Alle Diptyque luidsprekers worden volledig met de hand geassembleerd. De CNC-gefreesde houten onderdelen, de gelaste metalen frames, de membranen en de filters worden door Diptyque zelf gemaakt in Montauban, alleen het schilderen wordt lokaal uitbesteed.
De relatief nieuwe Diptyque DP107 is een afgeleide van de populaire DP77, maar met een hoogte van 107cm zou de foil kunnen groeien tot 0.198m2 en de ribbon tweeter is met 45cm een stuk langer geworden. Het rendement is een stapje hoger, 86dB, het frequentiebereik is iets groter en het gewicht is gegaan naar 22kg. Verder is de DP107 een echte kloon van de DP77 in kleuren, vermogen, versterkervereisten en impedantie. Als de DP77 in de wat kleinere luisterruimte van Da Capo staat, kan de DP107 de grote luisterruimte vrij vullen. Persoonlijk wil ik altijd weten in welke prijsklasse men praat, de DP77 heeft een prijs van 3.600 euro per paar, de grotere DP107 kost 5.500 euro per paar. In standaard kleuren en met neutraal front.
Er zit veel magie in de Kora-versterkers uit het verleden, omdat ze in veel tests uitstekende beoordelingen kregen. In die tijd waren het altijd 100 procent buizenversterkers. Het overgenomen bedrijf heeft zijn naam behouden, heeft een hele nieuwe weg ingeslagen qua versterkertechnologie waarbij een buizenvoortrap wordt gecombineerd met een transistoreindtrap. Althans in basale termen, want Kora gebruikt een uniek circuit dat je nergens anders vindt. Zelfs de term hybride is niet op zijn plaats voor de Square Tube Technology.
De kern van de versterker wordt gevormd door vier voorversterker elektronenbuizen (ECC82 en ECC83). Deze buizen geven een symmetrisch signaal en de spanning (volt) aan de uitgang op de luidsprekerklemmen. Symmetrisch, omdat de helft van de buizen met negatieve spanning aan de speaker “trekt” en de andere helft met positieve spanning “duwt”. Deze buizen worden minimaal belast en zijn zo afgesteld dat een lange levensduur gegarandeerd is. Dit kan doordat de buis alleen spanning levert, ingesteld op 2mA voor de kathode, 1mA voor de triodebuis.
Ik denk dat de voordelen van een buis bekend zijn: dynamiek is een fluitje van een cent voor een buis, lineair gedrag en de snelle spanningswisselingen worden volledig benut. Wat de ontwerper van Kora toen deed, is de spanning van de buizen op de luidsprekeraansluitingen combineren met een stroomversterker om een luidspreker aan te sturen. De transistors zijn ingesteld als volgers met een hoge ingangsimpedantie, een versterking die bijna gelijk is aan één en een lage uitgangsimpedantie. Een transistor die op deze manier is ingesteld heeft geen invloed op de geluidskwaliteit en wordt gekozen op basis van een lineair gedrag tussen 10mA en 10A.
Het idee om spanning (volt) te scheiden van stroom (ampère) is niet nieuw, maar de implementatie van Kora met buizen en transistors wel. Kora stelt dat het gedrag van de versterker volledig onafhankelijk is van de belasting (capacitief en/of inductief), geen last heeft van faseverschuiving en altijd grip houdt op de speakers. Uiteraard is er veel aandacht besteed aan de voeding waarin een filter tegen common mode ruis is opgenomen.
In principe zijn de Kora TB140 (foto hierboven) en TB200 gelijk aan elkaar. De TB140 levert 2x70Watt bij 8 Ohm tot 2x100Watt bij 4 Ohm. Hiervoor worden vier Motorola complementaire transistoren aan de uitgang gebruikt. Naast vier lijningangen is er op de achterkant een MM phono-ingang en een pre-out.
De uitvoering is mat antraciet met een zwart front waarin de aanduidingen in okergeel voorkomen. Afmetingen zijn 118 x 420 x 370 mm, de Kora TB140 weegt 9 kg. De 300VA trafo en 2x44.000uF capaciteit zorgen voor het beschikbare uitgangsvermogen. Het frequentiebereik is gespecificeerd als 20Hz–20kHz binnen +/- 1dB. De prijs voor de Kora TB140 is vastgesteld op 5.000 euro.
De Kora TB200 is krachtiger met 2 x 100 Watt bij 8 Ohm tot 2 x 180 Watt bij 4 Ohm. Aan de uitgang worden twaalf uitgangstransistoren ingezet. Twee 300VA-transformatoren worden afgevlakt op 60.000uF per kanaal. Het uiterlijk is hetzelfde als de TB140, de afmetingen zijn gegroeid tot 168 x 420 x 350 mm en het gewicht is toegenomen tot ruim 17 kg. Er zijn nog vier lijningangen over, phono is niet meer aanwezig en ook de pre-out is verdwenen. Inclusief afstandsbediening, zoals ook bij de TB140 geleverd, is de prijs van deze versterker 10.000 euro.
Jeroen heeft samen met René al spelend de sets voorbereid. De Kora TB140 met de Diptyque DP77 kan worden afgespeeld vanaf een NuPrime Stream-9 en DAC-9SE. Een streamer en een DAC met een prijs bleven elk net onder de 1.100 euro. Beide met specificaties als DSD256 en PCM 24bit/768kHz. Geschikt voor diverse muziekdiensten, internetradio en DLNA. De DAC is uitgerust met XLR- en RCA-uitgangen. Alle kabels zijn van het Da Capo “huismerk” Wireworld. De stroom gaat via een Wireworld Spaceport, de Ethernet-gegevens lopen via een Silent Angel Bonn N8-switch met Forester F1-voeding.
In de grote luisterruimte spelen de DP107-speakers op een Kora TB200-versterker. Dit keer met een Cocktail Audio X45 Pro streamer/DAC waarin ESS Sabre 9038 pro chips voor de conversie zorgen. Natuurlijk weer Wireworld bekabeling. Volgens Jeroen is Wireworld ontworpen door een muziekliefhebber. Hij streeft naar karakterloos in de juiste zin van het woord, om heel goed te matchen met elk merk elektronica. Hier gebruikt Jeroen de Platinum serie kabels, voor Ethernet is er weer een Silent Angel combinatie. Het prachtige rek is gemaakt door Atacama, model Eris 2 Eco 5.0. Geen netfilter, een Matrix 2 stekkerdoos van Wireworld is voldoende.
De openheid van de speakers valt direct op bij “Wonderful world”, wat zorgt voor een heerlijke Eva Cassidy stem, van het juiste beeld, niet te groot, niet te klein. Goede intonatie, dynamisch zonder compressie. Los en groot. Glad en schoon. Veel gemak gecombineerd met ruimtegebruik. Er komt veel basenergie vrij, wat waarschijnlijk te herleiden is tot een laag plafond in de kleine luisterruimte.
De ruimte laat wel een realistisch volume toe, wat bijdraagt aan de "echtheid" van het scherm. Als het publiek aan het einde van het nummer klapt, wordt er geklapt en is het geen flauw handgeruis. Eva's stem als ze praat is een groot contrast met haar zangstem. Dat is nog nooit zo duidelijk geweest. “Days of wine and roses” is een mooie oude opname van Oscar Peterson, heel puur in de mix gehouden. De percussie is veel te breed opgenomen, verspreid over de breedte van de luisterruimte, terwijl een enkele drum heel precies is gepositioneerd. De hoeveelheid energie in de lage tonen is dit keer bescheiden en je hoort duidelijk het strijken van de vingers over de snaren van de bas. Piano staat centraal, het is een andere weergave dan ik gewend ben, dankzij het werken met een dipool.
Wat ik thuis ervaar zoals altijd, het is even wennen aan een dipool, om te ervaren welke voordelen zo'n luidspreker kan hebben na gewenning. Het is ook een vreemde omgeving voor mij. Als ik Peterson verder laat spelen op zijn album, dan zak ik steeds verder terug om de muziek in me op te nemen. Het kabbelt vrolijk voort, kalmeert me, vraagt aandacht die ik graag geef. Want de piano van de meester zweeft verrassend duidelijk voorbij. Het is en blijft een heerlijke cd.
Heldere stemmen van een koor in “Days of Beauty” van de cd “Wintersongs”. Welke strijkers er ook bijkomen, Ola Gjeilo speelt zijn composities op piano. Met het systeem kan midden in de zomer de sfeer van een winterlandschap worden opgehaald. Geen makkelijk nummer om netjes weer te geven met de nagalm op de stemmen. “Home” is een stuk eenvoudiger, vooral in het intro laat Ola zien waar zijn kracht ligt, namelijk in het pianospel. De latere extra snaren waren niet nodig geweest en komen naar mijn smaak ook weer niet erg netjes in de opname voor.
Emmylou Harris komt echt uit de oude doos met “Together again”. Laat die vreemde stem maar komen die mijn jeugd domineerde. Een van de vele countrydames waarvan zoveel muziek beschikbaar was. De set laat zien dat niets van het moois verloren is gegaan. In mijn herinnering, hoewel het na al die jaren vervaagd is, is deze hoge resolutie nooit verschenen. Er zijn in de loop der jaren veel verbeteringen aan audiosystemen doorgevoerd. Vintage audio is leuk, maar in 2021 zijn we lichtjaren verder. Toch zijn de oude opnames nog steeds de moeite waard, ook al laten ze pijnlijk zien waar destijds fouten zijn gemaakt.
Agnes Obel speelt haar “Island of doom” van de cd “Myopia”. Hoe makkelijk wil je horen in welke toonsoorten ze haar teksten zingt? Plaats dan een Diptyque DP77 of gelijkwaardig. Waar de stemmen zijn samengevoegd, is het onderscheid nog steeds zeer goed te volgen door de hoge resolutie van de weergevers. Nog breed en los. Vlot afspelen alsof er geen luidspreker is. De manier van weergeven doet sterk denken aan de Quad electrostatic, oftewel een Magnepan waarmee Diptyque in principe vergelijkbaar is. Agnes zweeft door de kamer, overal klinkt geluid, het maakt de muziek spannend en overtuigend. Geen straf om de cd, gestreamd via Qobuz, nog even door te laten gaan. Lekkere bas onder de muziek, die vrij diep gaat zonder overdreven te worden. Ze vormen het duistere fundament van Obels muziek.
Akademie für Alte Musik Berlin presenteert Händels “Concerti Grossi Opus 6 (7-12)”, prachtige klassieke muziek, een prachtige uitvoering van Händel door het Berlijnse gezelschap. Orkestopstelling is duidelijk aan te geven, de grootte van de ruimte waar de opname is gemaakt is goed te herkennen aan de galm, die heel natuurlijk is opgenomen. Geen droge stof maar een concert waar je bij zou kunnen zijn. Muziek wordt zonder scherpte afgespeeld, details blijven duidelijk hoorbaar van hoog tot laag volume. Als de verschillende snaarinstrumenten in groepen worden verdeeld, zijn de solisten enigszins gescheiden van het orkest.
De soundstage staat als een blok om de speakers, zonder een gat in het midden te maken, terwijl de soundstage om de speakers hangt. Breed, met diepte en hoogte. Deze Händelversie is een genot om naar te luisteren, de muziek glijdt zo makkelijk je oren in. Speels, levendig, ongecomprimeerd, puur van geluid en als ik liever vervorming van de strijkers hoorde, dan was het echt door de opname of registratie bij Qobuz.
Een nog mooiere uitvoering van “Concerti Grossi Opus 3” wordt uitgevoerd onder leiding van Reinhard Goebel door de Berliner Barock Soloists. Herkenbaar is de vrijheid van de weergave van Diptyque en Kora, die nooit te herleiden is tot de luidspreker, zelfs die akoestisch volledig kan verdwijnen. Het geluidsbeeld is bij de DP107 groter, dieper, breder en indrukwekkender, terwijl het karakter hetzelfde is gebleven. Alle Diptyque karaktereigenschappen worden in dit systeem weerspiegeld, uitvergroot en verder ontwikkeld. Het is echt het geluid van een goede elektrostatische of magnestostaat die ik hoor. Als je van een DP107 af kunt komen en ruimte achter de speakers kunt houden, kun je nauwelijks iets beters bedenken. Gebrek aan laag? Zeker niet. Controle in de laag? Zeker.
Oh wat is het “Spring song” van Patricia Barber mooi, mooie focus is de stem van Barber op het album “Smash”. Ze zingt dicht bij de microfoon, omringd door de grote vleugel die overtuigend in de ruimte kan worden geplaatst. Bas met kracht, gespeeld in veel verschillende tonen, nooit een ongedefinieerde hoeveelheid laag. Zo'n laag, gecombineerd met een correct beeld van de contrabas qua grootte, is zelden haalbaar en bijna nooit met een kegelluidspreker. Hij staat daar gewoon.
Binnen twee tracks werd ik verliefd op de DP107 en de Kora TB200. Ook “The swim” weet te charmeren, nu percussie en gitaar zijn toegevoegd, wordt de detaillering duidelijk in de hoge tonen en in de snelheid van de gitaarsnaren. Over een neutraal en vlak frequentiebereik waarin geen uitbijters voorkomen en de overgang tussen de panelen volledig onhoorbaar is.
Een man, een Fransman is in orde. Patrick Bruel zingt voor mij “Le mal de vivre”, geschreven door Barbara en gevonden op de cd “Très souvent, je pense à vous”. Stem in het midden geplaatst, een eenheid met de band en toch helder geprojecteerd zodat de verstaanbaarheid optimaal is. Bruel staat centraal, orkest en band in de breedte uitgespreid. “Mon enface” is qua instrumenten nuchterder en dat komt de inhoud van de tekst ten goede. Piano met veel hoge tonen, stem half zingend, half pratend. Hoe leuk is dit weer. Wat een focus geeft de Diptyque in deze combinatie. Terwijl de muziek rond de stem groot is, zelfs in het hoogtebeeld, is de stem menselijk gehouden. Het is zo gemakkelijk om de zanger op deze manier te visualiseren. In de juiste maat, geen kleine man, geen grote mond.
Grote band! “Rock swings” van Paul Anka met “Smells like teen spirit”. Dit kan vreselijk mis gaan, of heel realistisch. Gelukkig is dat laatste het geval. Paul Anka vrij gepositioneerd, big band erachter met veel koperblazers die scheuren en schuren zonder uit de hoek te vliegen. Percussie is een belangrijk onderdeel. Het stereobeeld is minder wazig dan ik me herinner van een merk als Magnepan, meer precies zoals een elektrostaat kan zijn, en dat voor 5.500 euro per paar.
Laura Fygi, die ooit uit de groep Centerfold kwam, is buiten Nederland meer bekend dan binnen, terwijl ze een uitstekende en gewaardeerde jazzzangeres is geworden. Op haar cd “Rendez-vous” brengt ze haar prachtige stem in “Le temps qui passe” met zich mee, met een simpele band zodat de nadruk op Laura blijft liggen. Een gestopte trompet past precies in de sfeer. Zoals alle stemmen wordt Laura perfect weergegeven, met gevoel, met liefde, ze brengt warmte en een hoog knuffelgehalte. Nogmaals Yello, de cd “Point” en van die “Rush for Joe”. Yello vormt geen probleem voor het systeem. Muziek is puntig, snel, breder dan breed zodat de breedte van de luisterruimte volledig buiten beeld is. Grappige muziek met allemaal verschillende tonen. Wederom is het het hoogtebeeld dat grote indruk maakt. Plus de diepte, laten we dat niet vergeten. En de snelheid in de weergave, bijna uitsluitend voorbehouden aan een paneelluidspreker.
Aan het einde van de tweede luistersessie halen we Gino Vanelli van de stal met de track “I just wanna stop”, van zijn cd “Live in LA”. Met Vanelli komt een solide basis die, zonder overdrijving, de basis vormt. De basis geeft de live-ervaring door aan de luisteraar, maakt de weergave niet klein of ingeblikt, integendeel geeft alle vrijheid aan de muziek en het publiek. Grote dynamiek blijkt mogelijk en het volume hoeft niet laaiend hoog te staan om Vanelli overtuigend over te laten komen.
Het gebrek aan ruimte in huis is wellicht de enige beperking om niet over te stappen op een Diptyque. Speakers getuned met Kora versterkers, en dat is precies waarom ze worden gecombineerd met de TB140 en TB200. Beide merken brengen uitstekende eigenschappen met zich mee en uitstekende resultaten zijn keer op keer haalbaar.
Kerk-Avezaath is weer gemarkeerd met een grote rode stip op mijn denkbeeldige kaart, de plek waar Da Capo High End Audio realiseert wat velen zoeken in muziekweergave. Zaken als authenticiteit, dynamiek, zuiverheid van geluid en onaangetaste stemmen. Het is niet verwonderlijk dat Jeroen en René van Dimex hebben gekozen voor Diptyque-luidsprekers en Kora-versterking. Het zijn weergevers en versterkers die voldoen aan de eisen die ik zojuist noemde. Een paneel geeft vrijheid aan muziek, heeft het groot geplaatst en wanneer een paneel correct is gebouwd, weet het echt hoe kleine instrumenten klein te houden en stemmen een menselijke maat te geven.
De twee Franse bedrijven, Diptyque panels en Kora met haar Square Tube Technology, ondersteunen elkaar als het gaat om tuning producten, hebben elkaar gevonden en bezorgen samen de muziekliefhebber het nodige luisterplezier. Het bleek dat Kora en Diptyque uitstekend te combineren zijn met streamingoplossingen van Cocktail Audio en NuPrime, de bekabeling kan Jeroen's "huismerk" Wireworld zijn. Wat mij betreft mogen beide sets in de luisterruimtes van Da Capo blijven staan en krijg ik een sleutel om een weekend in Kerk-Avezaath muziek te blijven luisteren.
Da Capo High End Audio | Daver 12, 4017 BB Kerk-Avezaath (Tiel) | www.dacapohighend.nl | www.dimex.nl